- Trump ve Joker’in Politik Paralelliğinde Anti-Kahramanlık Kronolojisi - 12 Ocak 2025
- Sinemada Nükleer Manyetik Rezonans: R.M.N., Romanya ve Sağ Popülizm - 22 Ocak 2023
- Deve, Cüce, Dev: Üç Belgeselde Finansal Krizler ve Sosyoekonomi Görüngüsü - 16 Ocak 2022
- Hırsız ve Ressam (2020): Hırsızı Anlamalı Mıyız? - 3 Ocak 2022
- Artırılmış Kültürel Gerçeklik: Çizgi Filmlerin ve Animasyonların Kültürel İşlevi - 17 Nisan 2021
- Renkli Sinema Döneminin Renksiz Şaheserleri - 11 Aralık 2020
- Ferit Karol ile Kumbara (2020) Filmi ve Bir Söyleşinin Ötesi: “Siz Geniş Zamanlar Umuyordunuz” - 28 Ekim 2020
- Timurtaş Onan ile Şehirlerde Kaybolmak - 10 Ağustos 2020
- Karl Talip Kara ile Söyleşi: “Kralların Tercihidir Yağlı Boya” - 28 Nisan 2020
- Ver Parayı: Memur Olma Amir Ol - 14 Mart 2020
1990’lı yılların baskın müziği hip-hop’ın türevlerinden gangsta rap ve R&B, Tupac Shakur, Ice-T gibi isimlerin fitilini ateşlediği yoldan günümüze, modifiye olmuş bir şekilde gelmiş görünüyor. Gettoların yoksulluk ve uyuşturucu pençesinde kıvranan insanının bir ifade şekli olan rapin son yıllarda para, şöhret, seks, silah, şiddet, suç ve uyuşturucu olgularını yücelten sözlerinin illegalliğinde kitleleri anomaliye doğru sürüklemesi şaşırtıcı değil. 500-600 milyonluk tıklamalar alarak çılgın izlenme rakamlarına ulaşan Post Malone, Kendrick Lamar, Panda gibi isimler bugün tüm dünyayı kasıp kavururken onları paralel yoldan takip eden ve zaman zaman da ortak işler yapan 2018 yılı “popileri” Dua Lipa, SZA, Dj Khaled v.b! de cabası.
Dünyada süregelen bu içi boş popcorn çılgınlığının yansımaları doğal olarak ülkemiz ana akım dinleyicisini de etkisi altına almış durumda. Ezhel, Ben Fero, Gazapizm ve Eypio gibi bu kulvarda çok ciddi dinlenme rakamlarına ulaşan atarlı(!) isimler ülkemiz adına en bilinir örnekler. Pop müziğin her yıl kısırlaştığı bir ortamda, ülkemizde bu yıl sesine en çok aşina olduğumuz ve türdeşlerinden görece daha özgün olan isimleri ise Mabel Matiz, Manuş Baba, Rubato, Evrencan Gündüz ve Melek Mosso olarak sayabiliriz. Melek Mosso, her yıl bir adet internette akustik performansı ile patlayan isimlerden 2018’e ait son halka.
Peki dünyadaki bu rap çılgınlığının gölgesinde ruhumuza birazcık sirayet edebilen ana akım iş hiç olmadı mı? Tabii ki oldu. Drake, God’s Plan şarkısı ile iyilik meleği olarak ortaya çıkarak neredeyse 1 milyar dinlenme rakamlarına ulaştı. Kamu spotu tadındaki şarkısı, gangsta rap çılgınlığının üstüne su döken en etkili örnekti. Fakat yılın en dikkat çekici şarkısı bence farklıydı.
Yılın Şarkısı ve Klibi: Childish Gambino – This is America
“Sen sadece bu dünyadaki siyah bir adamsın…”
Altın Küre ve Emmy ödüllü senarist ve oyuncu Donald Glover’ın Atlanta (2016-2018) dizisi ile patlama yapması akabinde Childish Gambino mahlasını kullanarak seslendirdiği This is America şarkısı, tüm ABD halkını 2018 yılında dumura uğrattı. Rap türünden ziyade klibinin de etkisiyle bir progressive rock izleği hâline gelen şarkı, Glover’ın ülkesindeki ırkçılık sarmalının derin sularında yüzerken, inişli çıkışlı anlakları, Amerikan halkının ruh hâlinin tarumara uğramasına yetti de arttı. YouTube’da görülebilen onlarca farklı videoda, klibi ilk kez izleme hâlleri videoya alınan insanların yüz ifadeleri görülmeye değer. This is America klibi, metafor yağmuru fonunda sembolize ettikleri ile ön plana çıkan bir mini şaheser. Hiro Murai yönetmenliğindeki bu eseri salt klip olarak ele almak haksızlık olacağından, 2018 yılının benim için en çok etki uyandıran bu parçasını değerlendirmek önem arz etmekte.
Klip, siyahi bir gitaristin insanları klasik R&B parçalarında olduğu gibi partiye davet ettiği sanılan şarkı sözleri ile başlıyor. Kamera arka fonda beliren Glover’a yaklaştıkça Glover birden, siyahiler arasında nefret edilen beyaz ve ırkçı komedyen Thomas Rice’in 1828 yılında siyahilerle dalga geçtiği “zenci tiplemesi dansına” benzer bir frick dansı yapmaya başlaması ile hareketleniyor.
Glover bir müddet neşeli bir şekilde dans ettikten sonra belinden çıkardığı silah ile az önce gitar çalarkan gördüğümüz siyahiyi, kafasına bez geçirilmiş vaziyetteyken vuruyor. Sonrasında ise mefta yerde sürüklenerek kaybediliyor, Glover’ın elindeki silah da sırra kadem basıyor. Vurulan bu adam, George Zimmarman isimli beyaz bir ırkçı katilin sırf kendisinin evinin önünden geçmesini bahane ederek öldürdüğü siyahi genç Travyon Martin’in babasına benzerliği ile dikkat çekiyor. Travyon Martin’in babası, oğlunun öldürülmesinden sonra siyahilere yapılan haksızlıkları dile getiren medya yüzlerinden birisi olarak hatırlanmakta. Bir şok etkisi yaratan bu vurulma sahnesinden sonra Glover, şarkısının sözleri ile bu pırıltılı eğlence dünyasından uyanmamızı ve gerçek Amerika’nın işte bu klipte gözüktüğü gibi olduğunu ifade ediyor. Tüm şarkı boyunca sözler adeta beyazların siyahilere yönelik gündelik hayatlarında ağızlarına pelesenk ettikleri sözlerin sayıklamasına bürünüyor (“Paranı al siyah adam”,”Sen sadece bir barkodsun”).
Bir başka sahnede ise kilise korosunun arasına dalan Glover, tüm üyeleri ansızın vuruyor. Bu an, Güney Carolina eyaletinin Charleston kentinde yer alan Emanuel African Methodist Episcopal Kilisesi koro üyelerinin 2015 yılında bir beyaz tarafından taranarak öldürülmesini sembolize ediyor. Gerçek katil, “Ülkemizi ele geçiriyorsunuz. Defolup gidin!” sözleri ile akıllara kazınmıştı. Nitekim şarkının korolu nakarat kısımlarında “go away (defol git)” sözleri sürekli tekrar ediyor.
Pantolon ve Umarsız Danslar
Gambino’nun yani Glover’ın klip boyunca giydiği pantolon ise bir başka metafor. Bu pantolon siyahi köle ticaretinin en önemli ağa babası olan 1850’li yıllar ABD’sindeki ırkçı Güney Konfederasyonu askerlerinin giydiği pantolondan başkası değildir. Klip boyunca Glover ve beraberindeki lise çağı çocuklarının tüm dünyada kopan kaosa rağmen umarsız bir şekilde dans etmesi, hem siyahilerin beyazlar tarafından bir eğlence metası olarak görülmesine hem de yine siyahilerin toplum içerisinde kabul edilmek adına kendilerini para ve şöhretin arzulandığı bir dünyaya kaptırmasına eleştiri getirmektedir.[1] Bu şiddetli dans sahnelerinden birinde kamera ansızın pan yapmaya başlarken Glover şarkısında, “This a celly (ha), that’a a tool” (Bu bir cep telefonu, bu bir meta) sözlerini söylemektedir. Bu esnada elinde cep telefonu olan küçük siyahi çocuklar arkada dönen tüm kaosa rağmen dans eden Childish Gambino ve ekibini storye almaktadır.
Klipte yüzü siyah bir örtüyle kaplı ve solgun beyaz atıyla hızlıca polislerin önünden geçen varlık, İncil’de[2] ölüm olarak betimlenmiştir. Nitekim bu ayete bakıldığında Glover’ın polis üzerinden cehennemi tasvir ettiği anlaşılmaktadır. Solgun beyaz atın kadrajdan ayrılması akabinde elini silah tutar gibi yapan Glover, etrafındaki herkes kendinden kaçtıktan bir süre sonra cebinden sarma bir sigara çıkarır. ABD’de yıllar önce beyaz bir polis, elleri ceplerindeyken silah taşıdığından şüphelendiği bir siyahiyi vurmuş fakat öldürdüğü kişinin cebinden ise silah yerine sadece sarma bir sigara çıkmıştır.
Pek çok betimlemenin arka arkaya sıralandığı klibin final sahnesine doğru Glover, 1992 yılındaki siyahi Rodney King’in polis şiddetine maruz kalması sonucu ortaya çıkan Los Angeles isyanları sırasında fotoğraflarda yer edinen araç detaylarını bile unutmayarak klibe yerleştirmiştir. Bu araçlardan birinin üstüne çıkarak Michael Jackson’un bir dönem yasaklı klibi Black and White’a selam eden Glover, kadrajın kendisinden uzaklaştığı esnada detaya 2018 yılının popüler siyahi kadın figürlerinden SZA’yı koyarak söz konusu şarkının bile aslında günün sonunda popüler kültüre hizmet edeceğini bir şekilde söylemeye çalışır.
Ve final sahnesi, şarkının kendi içinde farklı bir rap türüne evrilmesiyle nihayet bulur. Trap melodiler eşliğinde Get Out (2017) filminde karanlıklar içerisinden kaçış sahnesine benzeyen an, bulanık arka fonda ırkçı beyazların siyahi toplumunu kovalaması ile “kararır”.
[1]Green Book (2018): Tam da bu konuyu anlatan yılın önemli filmlerinden bir tanesi. Aynı zamanda Oscar adayı.
*İncil – Vahiy (6:8): Baktım, solgun bir at belirdi. Binicisinin adı “ölüm”dü. Ölüler ülkesi de onu izliyordu. Onlara insanları kılıçla, kıtlıkla, salgınla ve yerin yırtıcı hayvanlarıyla öldürsünler diye yeryüzünün dörtte biri üzerine yetki verildi.
Yazımı sonlandırmadan önce bonus olarak bu yılki çıkışları ile çok ön planda olmayan ama benim kalbimi kazanan üç sota şarkımı sizlerle paylaşmak isterim.
2018’in Sota Üçlüsü
Black Pumas – Black Moon Rising
Leon Bridges – Bad Bad News
The 1975 – Love It If We Made It